Nature dergisi tarafından literatürden seçilen önemli bilimsel sonuçlar arasında gösterilen bir çalışmada çok nadir bir çift yıldız sisteminin keşfi duyruldu (Nature, Research Highlights, Vol 547, 13 Temmuz 2017).
Keşfedilen çift sistem, ölü bir yıldızın etrafında 71.2 dakikada dolanan yıldız olamamış bir gök cisimden oluşmaktadır.
Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümün’nden Prof. Dr. Belinda Kalomeni’nin de yer aldığı MIT, Harvard Üniversitesi, Bishop Üniversitesi, Montreal Üniversitesi, NASA ve Dartmouth Üniversitesi’nde bulunan astronomlardan oluşan uluslararası bir araştırma grubu NASA Kepler K2 uzay teleskobu ve yer konuşlu birçok teleskoptan elde edilen verileri kullanarakWD1202-024 olarak adlandırılan çok nadir bulunan bir çift yıldız sistemini keşfetti.
Bu çift yıldız sistemi, Güneş benzeri yıldızların evrimlerinin son aşamasını temsil eden beyaz cüce olarak adlandırılan ölü bir yıldızın kalıntısı ve kütlesinin çok düşük olması nedeniyle normal bir yıldız oluşturamamış bir gök cismi olan kahverengi cüceden oluşmaktadır. Uluslararası astronomlardan oluşan bu gurup her 71.2 dakikada, beyaz cücenin kahverengi cüce tarafından tamamen örtüldüğünü tesbit etmişlerdir. Çift yıldız sistemini oluşturan bu gök cisimleri birbirlerinden sadece 310.000 km uzaktadırlar. Çalışmada bu gök cisimlerinin Yer-Ay uzaklığından daha yakın bir uzaklığa, sistemdeki büyük kütleli cismin, küçük kütleli cisme kütle aktarmadan nasıl geldiği de çalışılmıştır.
Şekil 1.Merkezi nokta kaynak WD1202 sisteminin gökyüzündeki görüntüsünü göstermektedir. Yapılan çalışmanın sonucunda elde edilen çift yıldızın model görüntüsü sağ üste gösterilmiştir.
Sisteme ilişkin oluşturulan model, yıldızın beyaz cüce olarak evrimleşmeden önce kırmızı dev yıldız olarak genişlemiş olabileceği bu aşamada kahverengi cüceyi de içine aldığını önermektedir. Bu da daha küçük kütleli cisimin içeri doğru spiraller çizmesine, dev yıldızın maddesinin çoğunun dışarı atılmasına ve geriye bir beyaz cüce kalmasına neden olmuştur.
Yazarlar ayrıca 250 milyon yıldan daha kısa bir zamanda bileşenlerin kütle transferini başlatabilecek yakınlığa ulaşacağını böylece WD1202-024 çift sisteminin şimdiye kadar keşfedilen en kısa dönemli kataklismik değişen yıldız öncesi sistem olduğunu da belirtmektedirler. Bu tür sistemler evrende çok nadir bulunması açısından önemlidir.
Şekil 2.Siyah pürüzlü eğri 71.23 dakika yörünge dönemine sahip WD1202-024 sisteminin K2 ışık değişimini göstermektedir. Kırmızı eğri 5 dakika süren tam tutulma ve bileşen yıldız üzerindeki ışık etkisini temsil eden geometrik modeli temsil etmektedir. Mavi eğri K2 gözlemlerini temsil eden modeli göstermektedir.
Yapılan çalışma, National Science Foundation (NSF), Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ve The Natural Sciences and Engineering Research Council of Canada (NSERC) gibi kurumlar tarafından desteklenmiştir.
Nature dergisinde duyurulan bu çalışmanın 15 sayfalık detaylı sonuçları Monthly Notices of the Royal Astronomical Society(MNRAS)tarafından basıma kabul edilmiştir. Yayına ilişkin bilgiler:
Yayın Başlığı: WD 1202-024: The Shortest-Period Pre-Cataclysmic Variable
Araştırmacılar: S. Rappaport, A. Vanderburg, L. Nelson, B.L. Gary, T.G. Kaye, B. Kalomeni, S.B. Howell, J.R. Thorstensen, F.-R. Lachapelle, M. Lundyve J. St-Antoine
DOI: https://doi.org/10.1093/mnras/stx1611
Çalışmaya ilişkin bağlantılar.
1- Nature, Research Highlights
2- MNRAS : https://academic.oup.com/mnras/article-lookup/doi/10.1093/mnras/stx1611
3- arXiv : https://arxiv.org/abs/1705.05863
Haber ve duyurunun yapıldığı kaynaklar:
Nature : https://www.nature.com
Space Daily : www.spacedaily.com/reports/Failed_Star_Orbits_a_Dead_Star_Every_71_Minutes_999.html
Phys.org : https://phys.org/news/2017-06-rare-discovery-star-orbits-dead.html
